Το τέλος του γουέστερν: Η νέα γενιά των αμερικανικών ταινιών αποδομεί τον μύθο της Άγριας Δύσης

Οι αμερικανικές ταινίες δεν προσφέρουν πλέον χώρους διαφυγής. Οι άλλοτε απέραντες εκτάσεις μικραίνουν μέρα με τη μέρα. Τα δάση έχουν υποκύψει στη βιομηχανία ξυλείας, οι πεδιάδες έχουν μετατραπεί σε χωράφια σόγιας και εμπορικά κέντρα, ενώ τα βουνά –ιδίως το καλοκαίρι– μοιάζουν περισσότερο με τον σταθμό Grand Central παρά με καταφύγιο ηρεμίας.

Ο μοναχικός πεζοπόρος δεν είναι πια μόνος. Ανταλλάσσει αμήχανα χαιρετισμούς με άλλους «μοναχικούς» πεζοπόρους και στήνει τη σκηνή του σε προκαθορισμένα σημεία. Η Αμερική δεν είναι πλέον η χώρα όπου περιπλανιούνται ελεύθερα τα βουβάλια. Κι όταν δεν έχεις πού να πας, δεν έχεις και πού να κρυφτείς.

Αυτή η αίσθηση εγκλωβισμού και αποπροσανατολισμού διατρέχει το «Good One», το αξιόλογο σκηνοθετικό ντεμπούτο της Ίντια Ντόναλντσον. Η ταινία παρακολουθεί τρεις πεζοπόρους σε μια εκδρομή στα Κατσκίλς, αποτυπώνοντας με ακρίβεια τις αντιφάσεις της σύγχρονης σχέσης με τη φύση. Βρύα, λίμνες, βουνά και αστέρια συνυπάρχουν με αυτοκίνητα, τουρίστες και κινητά τηλέφωνα που αποκτούν ξανά σήμα σε κάθε κορυφή.

Η έφηβη Σαμ (Λίλι Κόλιας) συνοδεύει τον ευγενικό πατέρα της (Τζέιμς Λε Γκρος) και τον φίλο του Ματ (Ντάνι ΜακΚάρθι) στην πεζοπορία, αλλά σύντομα μετανιώνει για την απόφασή της. Ο πατέρας έχει πρόσφατα αποφύγει ένα επαγγελματικό άγχος, ενώ ο Ματ διαφεύγει από ένα διαλυμένο γάμο. Τα βράδια, γύρω από τη φωτιά, οι άντρες μοιράζονται ιστορίες προσωπικής κατάρρευσης – κι εκείνη παραμένει σιωπηλή, αποστασιοποιημένη, έτοιμη να επιστρέψει στη ζωή της στο Μπρούκλιν.

Καθώς ο τουρισμός στη φύση γνωρίζει άνθηση, αντίστοιχα πολλαπλασιάζονται και οι ταινίες που τον αναπαριστούν. Το Good One εντάσσεται σε ένα αυξανόμενο κινηματογραφικό ρεύμα που ακολουθεί ανθρώπους σε αναζήτηση νοήματος – ή απλώς διαφυγής – μέσα στο φυσικό περιβάλλον. Από το Wild (2014) με τη Ρις Γουίδερσπουν μέχρι το Old Joy (2006) της Κέλι Ράιχαρντ και το Into the Wild (2007) του Σον Πεν, το Χόλυγουντ είναι πλούσιο σε χαρακτήρες που αναζητούν λύτρωση στο περιθώριο του πολιτισμού.

Η Αλάσκα – απομονωμένη, άγρια, σχεδόν μυθική – αποτελεί τον απόλυτο προορισμό αυτών των φυγών. Εκεί σκοπεύει να ταξιδέψει ο πατέρας της Σαμ την επόμενη χρονιά. Εκεί καταφεύγει και ο ήρωας στο Five Easy Pieces (1970). Όμως αυτή η κινηματογραφική παράδοση δεν είναι καινούργια. Οι σύγχρονες ταινίες αποτελούν τους απογοητευμένους απογόνους των κλασικών γουέστερν του Χόλιγουντ – έργων που οικοδομήθηκαν πάνω στον μύθο ενός άγριου, ανοιχτού κόσμου προς «κατάκτηση».

Στο Nomadland (2020), η σκηνοθέτις Κλόε Ζάο ανασυνθέτει τον μύθο του μοναχικού καουμπόη μέσα από σύγχρονους νομάδες. Όμως, παρά την κινηματογραφική εικόνα της ελευθερίας, η πραγματικότητα περιορίζεται σε δουλειές σε αποθήκες και διανυκτερεύσεις σε RV parks. Το ίδιο συμβαίνει και στο Good One, όπου οι ήρωες παίζουν τους εξερευνητές μέχρι να επιστρέψουν στην καθημερινότητα.

Ένα από τα πιο διεισδυτικά δείγματα αυτής της νέας τάσης είναι το Leave No Trace (2018) της Ντέμπρα Γκράνικ – η ιστορία ενός πατέρα και μιας κόρης που ζουν κρυφά στο δάσος, στα όρια του Πόρτλαντ. Ο πατέρας είναι βετεράνος με PTSD, όπως πολλοί άλλοι ήρωες αυτού του κινηματογράφου: τραυματισμένοι, φτωχοί, αποξενωμένοι. Πιστεύουν ακόμη στον παλιό αμερικανικό μύθο – ότι μπορείς να ξεφύγεις, να ξαναρχίσεις. Όμως ο μύθος έχει ξεθωριάσει. Η φύση έχει ήδη χαρτογραφηθεί και «εξημερωθεί». Οι εσωτερικές πληγές, τελικά, ακολουθούν τους ήρωες παντού.

Το Good One λειτουργεί ως ήρεμη αλλά αποκαλυπτική κινηματογραφική εμπειρία. Μια ταινία που ενδίδει στη γοητεία του φυσικού κόσμου, αλλά την ίδια στιγμή αναδεικνύει τη ματαιότητα της απόδρασης. Η κάμερα παρατηρεί τη Σαμ να κοιτά τον πατέρα της και τον Ματ να αγκομαχούν κάτω από το βάρος των σακιδίων τους. Αυτό ίσως είναι και το τέλος του θρυλικού cowboy.